Köyümüzün Yöresel Şivesi - YAPRAKHİSAR KÖYÜ

Köyümüzün Yöresel Şivesi

YAPRAKHİSAR KÖYÜ YÖRESEL ŞİVEMİZ

valla di: Vallahi de

patadan: Pat diye

gaşşıgh: Kaşık

gaçıl: Kenara çekil

vızzıghlamak: Boş boş konuşmak

dal: sırt-omuz bölgesi olması lazım =)

aşortmen: Eşofman

ipiii: Epey

anneeeoooovvv!!: Şaşırma ünlemi

zıymak: Bir yerden kaçmak,uzaklaşmak

şarradana: Genellikle suyun çok aktığını belirtmek için kullanılır.

gadalarını alırım: ….(açıklama yok)

velesbit: bisiklet

pavkırmak: alevlenmek (kağıdı basıncık zoba pavkırıverdi birden)

veledizne: çakal

dulda: korunaklı (aman diyim arabayı dulda bi yere çek de bişey neyim olmasın)

neyim: falan

gödek: anasız babasız

zıbarmak: yatmak

iyerf:: herif

heyela: evet doğru

gömçürmek: göçürmek

gıda alamiyrım: verim alamıyorum

godagel: işini bırak gel

homughmak: surat asmak

hömermek: kızmak

dölek dur: efendi ol

kaçıl: çekil

kulakçalık:kulaklık

mücümlü : lüzumlu

mücümsüz : lüzumsuz

tiyerlik : bere

gapalı bazar : Pazar günü

açık bazar : Pazartesi

kiyat : kağıt

ileençe : leğen

ilahna : lahana

gakh : kalk

essah mı? : gerçekten mi?

peşgir : havlu

zumzuuunan : yumruk ile

cullukh : hindi

zoba : soba

çencere : tencere

öösür : öksür

diynanan : deynek ile

hışır : naylon torba

ikis : x

kölke : gölge

İleonarşi , ilaşi : Ele güne karşı

Dinama: su dinamosu

Motur: traktör

Bek fiyetli: Çok pahalı

Di baam: Söyle bakalım

Ayhan bi caara virele: tercümesi yok bunun

Höörmek: İşgörmek

O deal ellaam: O değil galiba

ağpakla:  kuru fasulye

kerme: tezek

aspap: giysi

firek: domates

gırmızı: domates

abov: şaşma

kiri: eşek yavrusu

keneflik: tuvalet

firik(kibarcası ferik): ikinci avrat(hanım,eş)

olçum: çok bilmiş

devrambel,devramber: ay çiçeği

çörten: su oluğu

ödek: korkak

ellam: sanırım,heralde

pürçüklü: havuç

emi: tembih( ebeyin uçkurunu ilmekle emi)

ilmek:  düğüm,bağ

ebe: nine

bıldır: geçen yıl(bıldır alamancılar geldiğinde balık yimiye gitdiydik.)

könbe,kombe: tepside hamurun kabartılarak ve üstüne yumurta sarısı sürülerek yapılan yumuşak ve datlı bi çörek.(”sabah annem kömbe çekerdi bi tepsi yirdim valla güccüken” gokbey h.)

bocut: su testisi (tarlıya giderken bi bocut su alalım susarık)

dimi: kadın şalvarı,avratların giydiği fistan

lavgar: çok konuşan,çenesiz(”ürüstem emmi nadar lavgar”,”lavgarlanma kız yima yakacın”)

çetik: havalı ayakkabı,terlik(küçükken çetik giyerdim,altı ince oluyo ya ayağıma çalı battı 10 gün yürüyememiştim.)

nörüyon: ne yapıyon (olum nörüyon len)

kümpür: patates

entare: etek

hıyar: salatalık

zerdeli: kaysı

güvarcin,güvencir:  güvercin

ibik: gaga

gebeş: şişman

seklem: çuval

heye: evet

zobu: iri yarı

hincik,hinci: şimdi

hedik: kaynamış buğday

zembelek: kapı tokmağı

işlik: gömlek

tınaz: sürülmüş saman

yumuş: hizmet (yumuş buyurmak)

geleleee: gelirmisin

pahla: fasulye

bibi: hala

ileeeen: legen,kova

göö: mavi veya mor mesela gööö sabun :arap sabunu

gonussaaaaneee: konusurmusun

care: sigara

yinge: yenge

asbap: camasir

siracali: hastalikli

hadi gurban “kop”ta bak gel: hadi gurban kosupta bak gel gibi bisey

miltan: gömlek

duralebi: dur hele bi

böcük: böcek

valla di: Vallahi de

patadan: Pat diye

gaşşıgh: Kaşık

gaçıl: Kenara çekil

vızzıghlamak: Boş boş konuşmak

dal: sırt-omuz bölgesi olması lazım =)

aşortmen: Eşofman

ipiii: Epey

anneeeoooovvv!!: Şaşırma ünlemi

zıymak: Bir yerden kaçmak,uzaklaşmak

şarradana: Genellikle suyun çok aktığını belirtmek için kullanılır.

gadalarını alırım: ….(açıklama yok)

velesbit: bisiklet

pavkırmak: alevlenmek (kağıdı basıncık zoba pavkırıverdi birden)

veledizne: çakal

dulda: korunaklı (aman diyim arabayı dulda bi yere çek de bişey neyim olmasın)

neyim: falan

gödek: anasız babasız

zıbarmak: yatmak

iyerf:: herif

heyela: evet doğru

gömçürmek: göçürmek

gıda alamiyrım: verim alamıyorum

godagel: işini bırak gel

homughmak: surat asmak

hömermek: kızmak

dölek dur: efendi ol

kaçıl: çekil

kulakçalık:kulaklık

mücümlü : lüzumlu

mücümsüz : lüzumsuz

tiyerlik : bere

gapalı bazar : Pazar günü

açık bazar : Pazartesi

kiyat : kağıt

ileençe : leğen

ilahna : lahana

gakh : kalk

essah mı? : gerçekten mi?

peşgir : havlu

zumzuuunan : yumruk ile

cullukh : hindi

zoba : soba

çencere : tencere

öösür : öksür

diynanan : deynek ile

hışır : naylon torba

ikis : x

kölke : gölge

İleonarşi , ilaşi : Ele güne karşı

Dinama: su dinamosu

Motur: traktör

Bek fiyetli: Çok pahalı

Di baam: Söyle bakalım

Ayhan bi caara virele: tercümesi yok bunun

Höörmek: İşgörmek

O deal ellaam: O değil galiba (Ortaköy)

Hakget?: Hakikaten mi?

Kötelemek: itmek, vurmak

Böğrüne depiğinen girmek: Bir kişinin yan tarafına tekme atmak

Kakışmak: kavga etmek

Tosmalamak: Çok yemek yiyince rahatsız olmak.

gayri:artık

toklu:1 yaşındaki koyun

yadeyse: yoksa (köpea görüncü kaçtın kaçtın yadeyse arka taraf un eleene döner)

savuşturmak: yolcu etmek (geçen bizim dayoğlunu savuşturduk, askere giderimiş de.)

eyov: seslenmek için kullanılır( eyooovv leeeennn…)

mayış: maaş (kaç lira mayış alın ya?)

saftrik: şaşkın, manyak manasında kullanılır

cara: sigara (ilk ”a” uzun söylenir)

carı: çabuk

paşaport: pasaport (eskiler kullanır genelde)

şorda: ‘şurada” demek yanlış olur.Çünkü daha uzakta bir yer tarif edilir bu kelimeyle..

dotdiri: şalvar

gıyadalamak: aralamak

dörtmek:sürmek (ana şu ekmeğa bi salça dörtüvir.)

kiri: eşek yavrusu

keneflik : tuvalet

firik(kibarcası ferik): ikinci avrat(hanım,eş)

olçum: çok bilmiş(örnek kullanım: şu sıpa nadar olçum:=)

devrambel,devramber: ay çiçeği

çörten: su oluğu

emi: tembih etmek için kullanılır( ebeyin uçkurunu ilmekle emi)

bıldır: geçen yıl(bıldır alamancılar geldiğinde balık yimiye gitdiydik.)

könbe,kombe:  tepside hamurun kabartılarak ve üstüne yumurta sarısı sürülerek yapılan yumuşak ve datlı bi

bocut: su testisi (tarlıya giderken bi bocut su alalım susarık)

dimi: kadın şalvarı,avratların giydiği fistan

lavgar: çok konuşan,çenesiz(”ürüstem emmi nadar lavgar”,”lavgarlanma gız yimea yakacın”)

çetik: havalı ayakkabı,terlik(küçükken çetik giyerdim,altı ince oluyo ya ayağıma çalı battı 10 gün yürüyemediydim.)

nörüyon: ne yapıyon (olum nörüyon len)

kümpür,battis:patates

çömçe: kepçe

entare: etek

hıyar: salatalık

zerdeli: kaysı

güvarcin,güvencir: güvercin

ibik: gaga

gebeş: şişman

seklem: çuval

heye: evet

zobu: iri yarı

hincik,hinci: şimdi

hedik: kaynamış buğday

zembelek: kapı tokmağı

işlik: gömlek

tınaz: sürülmüş saman

yumuş: hizmet (yumuş buyurmak)

nörüyon irkeem: nasılsın

pahla: fasulye

bibi: hala

ileeeen: legen,kova

göö: mavi veya mor mesela gööö sabun :arap sabunu

gonussaaaaneee: konusurmusun

care: sigara

yinge: yenge

asbap: camasir

siracali: hastalikli

hadi gurban “kop”ta bak gel: hadi gurban kosupta bak gel gibi bisey

miltan: gömlek

duralebi: dur hele bi

böcük: böcek


İlimiz Aksaray’ın kendine özgü şivesi olmakla beraber

Ağırlıklı olarak Orta Anadolu şivesinin ortak özelliklerini ve

Pek çok ortak kelimesini bünyesinde barındırır..

Güllü Bacı ile Fatma Bacı’ya,

Aksaray şivesine örnek olması bakımından,

Konulu bir konuşma yaptıralım:

Güllü bacı, n’apıyon, nassın?    Güllü bacı, ne yapıyorsun, nasılsın?

Niyniyon?                                Ne yapıyorsun?

Eyi misin?                                İyi misin?

Eyim, eyim..                             İyiyim iyiyim..

Zabâleyn n’öriyon?                  Sabahın bu vaktinde ne yapıyorsun?

Uyku semesi ne yannı bööle?    Uykulu uykulu ne tarafa böyle?

N’örek, susanın altındaki         Ne yapayım, asfaltın altındaki

Harıma gidiyom.                       Tarlaya gidiyorum.

Hakkatten mi?                          Hakikaten mi?

Heeya!                                      Evet.

Çok ırak deel mi gıı?                 Çok uzak değil mi kız?

Aha şuracıkta gıı!                     İşte, hemen şurada kız.

Daa garannık ortalık,                Hava henüz karanlık,

Nidecen orda?                          Ne yapacaksın orada?

Domatis sitilleri dikecem.         Domates fideleri dikeceğim.

Sitilleri nirden aldın?                Fideleri nereden aldın?

Ötüün gomşudan öndüç aldım    Önceki gün komşudan ödünç aldım

Gısmır gomşundan mı gıı?          Cimri komşundan mı kız?

Müzümsüz gonuşma gıı,             Lüzumsuz konuşma kız,

Gine tebelleş olma gomşuma,     Yine sataşma komşuma,

İlâşı, git allâsen,                      Ele karşı ayıp, git Allahını seversen,

Ööle diyip malamat itme beni,  Öyle söyleyip rezil etme beni,

Bıldırki sitiller tavatırdı le mi? Geçen yılki fideler iyiydi, öyle mi?

Heeya.                                    Evet.

Gaç guşâne mat çıktı?              Kaç tencere salça çıktı?

İki güccük guşâne,                    İki küçük tencere,

Aşşağ yokarı iki batman.           Aşağı yukarı 15 kilo.

Abarıı!                                      Amanıın!

Essahdan mı?                          Gerçekten mi?

Essahdan.                               Gerçekten.

Iccık bi’şi çıkmış,                      Azıcık bir şey çıkmış,

Gideceesen ığranma,                Gideceksen sallanma,

Gımraş, carı git,                        Kımıldan, çabuk git,

Ellâm horantan yok, le mi?        Galiba kocan yok, öyle mi?

Hee, bi de kapı pece açık,         Evet, bir de kapı pencere açık,

Ocaan annacında evi bekliyo.     Ocağın yanında evi bekliyor.

Gendine mukaat ol e mi?           Kendine iyi bak, olur mu?

Çok dineldin, gir bâri,                Çok ayakta kaldın, gitsen keşke,

Gadan’alıym öğsedim seni,        Gözünü sevdiğim, özledim seni,

Carı gel, olma mı?                     Çabuk gel, olmaz mı?

Ağşama gine gonuşuruk.           Akşama yine konuşuruz.

(sifli sifli sokurdanırken)             (sessiz sessiz homurdanırken)

“Şikirsiz,                                  “Suratsız,

Hem avara idiyo,                       Hem oyalıyor,

Hem de carı git diyor.                Hem de çabuk git diyor.

Görüldüğü üzere,

Herşeyiyle bizim insanımız kokan, Toprak kokan, sadelik kokan, Buram buram samimiyet kokan,

İlimizin, yöremizin şivesi..

Bize özgü konuşma şekli. Nadiren de olsa, Yazılarımızda, şivemize, yöremize özgü kelimelere ve sözlere yer vermeye,

Bize özgü dil zenginliğimizi, yeni nesillere, gelecek kuşaklarımıza aktarmaya devam edeceğiz..