YAPRAKHİSAR KÖYÜ YÖRESEL ŞİVEMİZ
valla di: Vallahi de
patadan: Pat diye
gaşşıgh: Kaşık
gaçıl: Kenara çekil
vızzıghlamak: Boş boş konuşmak
dal: sırt-omuz bölgesi olması lazım =)
aşortmen: Eşofman
ipiii: Epey
anneeeoooovvv!!: Şaşırma ünlemi
zıymak: Bir yerden kaçmak,uzaklaşmak
şarradana: Genellikle suyun çok aktığını belirtmek için kullanılır.
gadalarını alırım: ….(açıklama yok)
velesbit: bisiklet
pavkırmak: alevlenmek (kağıdı basıncık zoba pavkırıverdi birden)
veledizne: çakal
dulda: korunaklı (aman diyim arabayı dulda bi yere çek de bişey neyim olmasın)
neyim: falan
gödek: anasız babasız
zıbarmak: yatmak
iyerf:: herif
heyela: evet doğru
gömçürmek: göçürmek
gıda alamiyrım: verim alamıyorum
godagel: işini bırak gel
homughmak: surat asmak
hömermek: kızmak
dölek dur: efendi ol
kaçıl: çekil
kulakçalık:kulaklık
mücümlü : lüzumlu
mücümsüz : lüzumsuz
tiyerlik : bere
gapalı bazar : Pazar günü
açık bazar : Pazartesi
kiyat : kağıt
ileençe : leğen
ilahna : lahana
gakh : kalk
essah mı? : gerçekten mi?
peşgir : havlu
zumzuuunan : yumruk ile
cullukh : hindi
zoba : soba
çencere : tencere
öösür : öksür
diynanan : deynek ile
hışır : naylon torba
ikis : x
kölke : gölge
İleonarşi , ilaşi : Ele güne karşı
Dinama: su dinamosu
Motur: traktör
Bek fiyetli: Çok pahalı
Di baam: Söyle bakalım
Ayhan bi caara virele: tercümesi yok bunun
Höörmek: İşgörmek
O deal ellaam: O değil galiba
ağpakla: kuru fasulye
kerme: tezek
aspap: giysi
firek: domates
gırmızı: domates
abov: şaşma
kiri: eşek yavrusu
keneflik: tuvalet
firik(kibarcası ferik): ikinci avrat(hanım,eş)
olçum: çok bilmiş
devrambel,devramber: ay çiçeği
çörten: su oluğu
ödek: korkak
ellam: sanırım,heralde
pürçüklü: havuç
emi: tembih( ebeyin uçkurunu ilmekle emi)
ilmek: düğüm,bağ
ebe: nine
bıldır: geçen yıl(bıldır alamancılar geldiğinde balık yimiye gitdiydik.)
könbe,kombe: tepside hamurun kabartılarak ve üstüne yumurta sarısı sürülerek yapılan yumuşak ve datlı bi çörek.(”sabah annem kömbe çekerdi bi tepsi yirdim valla güccüken” gokbey h.)
bocut: su testisi (tarlıya giderken bi bocut su alalım susarık)
dimi: kadın şalvarı,avratların giydiği fistan
lavgar: çok konuşan,çenesiz(”ürüstem emmi nadar lavgar”,”lavgarlanma kız yima yakacın”)
çetik: havalı ayakkabı,terlik(küçükken çetik giyerdim,altı ince oluyo ya ayağıma çalı battı 10 gün yürüyememiştim.)
nörüyon: ne yapıyon (olum nörüyon len)
kümpür: patates
entare: etek
hıyar: salatalık
zerdeli: kaysı
güvarcin,güvencir: güvercin
ibik: gaga
gebeş: şişman
seklem: çuval
heye: evet
zobu: iri yarı
hincik,hinci: şimdi
hedik: kaynamış buğday
zembelek: kapı tokmağı
işlik: gömlek
tınaz: sürülmüş saman
yumuş: hizmet (yumuş buyurmak)
geleleee: gelirmisin
pahla: fasulye
bibi: hala
ileeeen: legen,kova
göö: mavi veya mor mesela gööö sabun :arap sabunu
gonussaaaaneee: konusurmusun
care: sigara
yinge: yenge
asbap: camasir
siracali: hastalikli
hadi gurban “kop”ta bak gel: hadi gurban kosupta bak gel gibi bisey
miltan: gömlek
duralebi: dur hele bi
böcük: böcek
valla di: Vallahi de
patadan: Pat diye
gaşşıgh: Kaşık
gaçıl: Kenara çekil
vızzıghlamak: Boş boş konuşmak
dal: sırt-omuz bölgesi olması lazım =)
aşortmen: Eşofman
ipiii: Epey
anneeeoooovvv!!: Şaşırma ünlemi
zıymak: Bir yerden kaçmak,uzaklaşmak
şarradana: Genellikle suyun çok aktığını belirtmek için kullanılır.
gadalarını alırım: ….(açıklama yok)
velesbit: bisiklet
pavkırmak: alevlenmek (kağıdı basıncık zoba pavkırıverdi birden)
veledizne: çakal
dulda: korunaklı (aman diyim arabayı dulda bi yere çek de bişey neyim olmasın)
neyim: falan
gödek: anasız babasız
zıbarmak: yatmak
iyerf:: herif
heyela: evet doğru
gömçürmek: göçürmek
gıda alamiyrım: verim alamıyorum
godagel: işini bırak gel
homughmak: surat asmak
hömermek: kızmak
dölek dur: efendi ol
kaçıl: çekil
kulakçalık:kulaklık
mücümlü : lüzumlu
mücümsüz : lüzumsuz
tiyerlik : bere
gapalı bazar : Pazar günü
açık bazar : Pazartesi
kiyat : kağıt
ileençe : leğen
ilahna : lahana
gakh : kalk
essah mı? : gerçekten mi?
peşgir : havlu
zumzuuunan : yumruk ile
cullukh : hindi
zoba : soba
çencere : tencere
öösür : öksür
diynanan : deynek ile
hışır : naylon torba
ikis : x
kölke : gölge
İleonarşi , ilaşi : Ele güne karşı
Dinama: su dinamosu
Motur: traktör
Bek fiyetli: Çok pahalı
Di baam: Söyle bakalım
Ayhan bi caara virele: tercümesi yok bunun
Höörmek: İşgörmek
O deal ellaam: O değil galiba (Ortaköy)
Hakget?: Hakikaten mi?
Kötelemek: itmek, vurmak
Böğrüne depiğinen girmek: Bir kişinin yan tarafına tekme atmak
Kakışmak: kavga etmek
Tosmalamak: Çok yemek yiyince rahatsız olmak.
gayri:artık
toklu:1 yaşındaki koyun
yadeyse: yoksa (köpea görüncü kaçtın kaçtın yadeyse arka taraf un eleene döner)
savuşturmak: yolcu etmek (geçen bizim dayoğlunu savuşturduk, askere giderimiş de.)
eyov: seslenmek için kullanılır( eyooovv leeeennn…)
mayış: maaş (kaç lira mayış alın ya?)
saftrik: şaşkın, manyak manasında kullanılır
cara: sigara (ilk ”a” uzun söylenir)
carı: çabuk
paşaport: pasaport (eskiler kullanır genelde)
şorda: ‘şurada” demek yanlış olur.Çünkü daha uzakta bir yer tarif edilir bu kelimeyle..
dotdiri: şalvar
gıyadalamak: aralamak
dörtmek:sürmek (ana şu ekmeğa bi salça dörtüvir.)
kiri: eşek yavrusu
keneflik : tuvalet
firik(kibarcası ferik): ikinci avrat(hanım,eş)
olçum: çok bilmiş(örnek kullanım: şu sıpa nadar olçum:=)
devrambel,devramber: ay çiçeği
çörten: su oluğu
emi: tembih etmek için kullanılır( ebeyin uçkurunu ilmekle emi)
bıldır: geçen yıl(bıldır alamancılar geldiğinde balık yimiye gitdiydik.)
könbe,kombe: tepside hamurun kabartılarak ve üstüne yumurta sarısı sürülerek yapılan yumuşak ve datlı bi
bocut: su testisi (tarlıya giderken bi bocut su alalım susarık)
dimi: kadın şalvarı,avratların giydiği fistan
lavgar: çok konuşan,çenesiz(”ürüstem emmi nadar lavgar”,”lavgarlanma gız yimea yakacın”)
çetik: havalı ayakkabı,terlik(küçükken çetik giyerdim,altı ince oluyo ya ayağıma çalı battı 10 gün yürüyemediydim.)
nörüyon: ne yapıyon (olum nörüyon len)
kümpür,battis:patates
çömçe: kepçe
entare: etek
hıyar: salatalık
zerdeli: kaysı
güvarcin,güvencir: güvercin
ibik: gaga
gebeş: şişman
seklem: çuval
heye: evet
zobu: iri yarı
hincik,hinci: şimdi
hedik: kaynamış buğday
zembelek: kapı tokmağı
işlik: gömlek
tınaz: sürülmüş saman
yumuş: hizmet (yumuş buyurmak)
nörüyon irkeem: nasılsın
pahla: fasulye
bibi: hala
ileeeen: legen,kova
göö: mavi veya mor mesela gööö sabun :arap sabunu
gonussaaaaneee: konusurmusun
care: sigara
yinge: yenge
asbap: camasir
siracali: hastalikli
hadi gurban “kop”ta bak gel: hadi gurban kosupta bak gel gibi bisey
miltan: gömlek
duralebi: dur hele bi
böcük: böcek
İlimiz Aksaray’ın kendine özgü şivesi olmakla beraber
Ağırlıklı olarak Orta Anadolu şivesinin ortak özelliklerini ve
Pek çok ortak kelimesini bünyesinde barındırır..
Güllü Bacı ile Fatma Bacı’ya,
Aksaray şivesine örnek olması bakımından,
Konulu bir konuşma yaptıralım:
Güllü bacı, n’apıyon, nassın? Güllü bacı, ne yapıyorsun, nasılsın?
Niyniyon? Ne yapıyorsun?
Eyi misin? İyi misin?
Eyim, eyim.. İyiyim iyiyim..
Zabâleyn n’öriyon? Sabahın bu vaktinde ne yapıyorsun?
Uyku semesi ne yannı bööle? Uykulu uykulu ne tarafa böyle?
N’örek, susanın altındaki Ne yapayım, asfaltın altındaki
Harıma gidiyom. Tarlaya gidiyorum.
Hakkatten mi? Hakikaten mi?
Heeya! Evet.
Çok ırak deel mi gıı? Çok uzak değil mi kız?
Aha şuracıkta gıı! İşte, hemen şurada kız.
Daa garannık ortalık, Hava henüz karanlık,
Nidecen orda? Ne yapacaksın orada?
Domatis sitilleri dikecem. Domates fideleri dikeceğim.
Sitilleri nirden aldın? Fideleri nereden aldın?
Ötüün gomşudan öndüç aldım Önceki gün komşudan ödünç aldım
Gısmır gomşundan mı gıı? Cimri komşundan mı kız?
Müzümsüz gonuşma gıı, Lüzumsuz konuşma kız,
Gine tebelleş olma gomşuma, Yine sataşma komşuma,
İlâşı, git allâsen, Ele karşı ayıp, git Allahını seversen,
Ööle diyip malamat itme beni, Öyle söyleyip rezil etme beni,
Bıldırki sitiller tavatırdı le mi? Geçen yılki fideler iyiydi, öyle mi?
Heeya. Evet.
Gaç guşâne mat çıktı? Kaç tencere salça çıktı?
İki güccük guşâne, İki küçük tencere,
Aşşağ yokarı iki batman. Aşağı yukarı 15 kilo.
Abarıı! Amanıın!
Essahdan mı? Gerçekten mi?
Essahdan. Gerçekten.
Iccık bi’şi çıkmış, Azıcık bir şey çıkmış,
Gideceesen ığranma, Gideceksen sallanma,
Gımraş, carı git, Kımıldan, çabuk git,
Ellâm horantan yok, le mi? Galiba kocan yok, öyle mi?
Hee, bi de kapı pece açık, Evet, bir de kapı pencere açık,
Ocaan annacında evi bekliyo. Ocağın yanında evi bekliyor.
Gendine mukaat ol e mi? Kendine iyi bak, olur mu?
Çok dineldin, gir bâri, Çok ayakta kaldın, gitsen keşke,
Gadan’alıym öğsedim seni, Gözünü sevdiğim, özledim seni,
Carı gel, olma mı? Çabuk gel, olmaz mı?
Ağşama gine gonuşuruk. Akşama yine konuşuruz.
(sifli sifli sokurdanırken) (sessiz sessiz homurdanırken)
“Şikirsiz, “Suratsız,
Hem avara idiyo, Hem oyalıyor,
Hem de carı git diyor. Hem de çabuk git diyor.
Görüldüğü üzere,
Herşeyiyle bizim insanımız kokan, Toprak kokan, sadelik kokan, Buram buram samimiyet kokan,
İlimizin, yöremizin şivesi..
Bize özgü konuşma şekli. Nadiren de olsa, Yazılarımızda, şivemize, yöremize özgü kelimelere ve sözlere yer vermeye,
Bize özgü dil zenginliğimizi, yeni nesillere, gelecek kuşaklarımıza aktarmaya devam edeceğiz..